GERGEDANLAR - BEN NASIL GÖRDÜM?

Edinburgh International Festival 70. yılını kutlarken seyircileri Gergedanlar ile buluşturdu. Bizim için hem mutluluk verici hem de gurur duyulası bir olay. Türk-İskoç ortak yapımı olan oyun; oyunculukları, müzikleri ve dekoru ile tam yıldızlı bir oyun. İzlemenin büyük mutluluğu içinde yazılan bir teşekkür yazısı bu.

Bu sene Zinnie Harris’in “How to Hold Your Breath?” oyununun uyarlamasını yapan Dot Tiyatro ekibi oldukça beğenilmişti. Festival için Zinnie Harris ile tekrar bir araya gelen ekip bu sefer Eugène Ionesco’nun bilinen oyunu Gergedanlar’ı yorumlamış. Gergedanlar, küçük bir Fransız kentinde yavaş yavaş herkesin gergedana dönüşmesini ve bunlara direnen bir adamı anlatıyor. Başlangıçta herkes tarafından korku ile karşılanan bu evrimleşme zamanla çoğunluğun kararı oluyor. Başkarakterimiz-Bérenger- çoğunluğun bu seçimini bir cinnetle karşılıyor ve dehşet içinde insan kalmak için mücadele veriyor. Eugène Ionesco, insanların -gergedana dönüşmenin onları daha bilinçsiz yapacağını bilmelerine rağmen- dönüşümü seçmelerini eleştiriyor ve verdiği bir röportajında direnen başkarakteri de hepimizden daha az kukla diyerek tanımlıyor. Yani temelde bariz bir yanlışın peşinden yığınlar olarak gitmeyi eleştiriyor diyebiliriz. Gergedana dönüşen ilk insanların en entelektüel olarak anılan insanlar olması da Eugène Ionesco’nun yaptığı başka büyük bir eleştiri aslında. Başlangıçta zayıf bir insan olarak tanıdığımız Bérenger bu bilinçsizliğe direnen tek kişi oluyor. Dışarıdan görünen bilgeliğin değersizliğini yansıtan (ve kendi döneminin entelektüellerini eleştiren) bu durum, içsel bir sorgulamanın bilinçliliği asıl yansıtan şey olduğunu gösteriyor. 1. Dünya savaşına çocukken şahit olan ve Nazi Almanyası'nı gören Eugène Ionesco tüm bunların etkisini karakterine ve Gergedanlar’a yansıtıyor*.

Oyun, bu etkileyici konuyu daha da öteye taşıyarak anlatmayı başarmış. İskoç seyircilerin oyuna girmeden önce sürenin uzun olmasından kaynaklı endişelerini duydum. Fakat oyun hızlı bir tempoya ve akıcılığa sahip bu nedenle bittiğinde “Daha çok erken.” dedirtiyor. Ece Dizdar ve Esin Harvey’in yer aldığı oyuncu kadrosu çoğunlukla İskoç oyunculardan oluşuyor. Oyunculuklar oyunun absürtlüğünü ve sorgulattıklarını tam anlamıyla yansıtıyor. Özellikle Steven McNicoll’ü izlemenin büyük bir haz verdiğini söylemeliyim. Oyunun İstanbul ayağını bize en çok hissettiren şey ise müzik seçimleri olmuş. Daha önce “Nefesinizi Nasıl Tutarsınız?” da deneyimlediğimiz canlı müzik teması Gergedanlar’da da uygulanmış. Oğuz Kaplangı’nın hazırladığı müzikler, oyunun özgünlüğünü oluşturuyor. Türk ezgileri üzerine kurulan tema, oyunun etkileyici anları ile o kadar güzel bir harmoni oluşturmuş ki uluslararası ekip tarafından hazırlanmış bir tiyatro izlemenin enfes tadını alıyorsunuz. Oyunun fiziki yapısına bakacak olursak dekorun oldukça etkileyici ve kullanışlı olduğunu görüyoruz. Katman katman hazırlanan mekanik dekor, mekan ve duygu değişimlerini algılamanızı sağlıyor. Kostümler ise oldukça dikkat çekici ve anlamlı. Gergedana dönüşmeye karar veren ve toplumda bilgili olarak anılan insanların oldukça renkli ve maskülen giyindiğini diğer yandan dönüşüme daha fazla direnen karakterlerin tek renkli ve yalın kıyafetlerini görüyoruz. Dışsal bir doluluğun, dikkat çekiciliğin eleştirisini böylece tekrar hissediyoruz. Ayrıca maskülenliğin kullanılması da ataerkil sistem eleştirisine götürüyor kafamızı. Tüm bu özellikler bütünüyle başarılı bir oyun meydana getiriyor. Oyun bittiğinde salonda seyircilerin “Çok güzel bir şey izledim.” havasını soluyorsunuz.

Edinburgh ’da, büyük bir çoğunluğunu İskoçların oluşturduğu bir topluluğun içinde Ece Dizdar ve Esin Harvey’i izlemek, Oğuz Kaplangı’yı dinlemek ve Dot Tiyatro’nun izlerini görmek fazlasıyla mutluluk veriyor. Bu büyük emeğin Türkiye’de tiyatronun gelişimi için çok büyük bir adım olduğu ortada. Başta Murat Daltaban olmak üzere Dot Tiyatro’ya bu müthiş deneyim için teşekkür ediyorum! Mart ayında tekrar Lyceum’da sahne alacak Gergedanlar’ı şansınız varsa mutlaka izleyin.

* Eugène Ionesco ve Gergedanlar ile ilgili daha fazla bilgi edinmek isterseniz röportajını izleyebilirsiniz.